Spis treści Najlepsze dzielnice mieszkaniowe dla rodzin międzynarodowych System edukacji na Malcie oczami rodzin ekspackich Najlepsze szkoły dla dzieci expatów na Malcie Praktyczne porady na rodziną przeprowadzkę na Maltę Koszty i budżet: Co faktycznie musisz uwzględnić Najczęstsze pytania rodzin ekspackich Kiedy trzy lata temu przeprowadzałam się z dwójką dzieci na Maltę, byłam naiwna: Co w tym trudnego?” Spoiler: całkiem sporo. Od poszukiwań mieszkania w gąszczu maltańskiego rynku po próby ustalenia, która szkoła będzie odpowiednia dla Maxa (wtedy 8 lat) i Luny (6 lat), kilka razy miałam ochotę zrezygnować. Dziś, po trzech latach, mieszkamy w Gzirze, dzieci mówią płynnie po angielsku i trochę po maltańsku, a ja w końcu wiem, na co naprawdę zwracać uwagę. Dlatego dzielę się z Tobą wszystkim, co sama chciałabym wiedzieć na początku: które dzielnice są naprawdę przyjazne rodzinom, gdzie szukać najlepszych szkół i jak przeprowadzić się bez załamania nerwowego. Rodzinne dzielnice Malty: Najlepsze lokacje dla rodzin międzynarodowych Malta może jest mała, ale różnice pomiędzy jej dzielnicami są ogromne. To, co idealne dla samotnej cyfrowej nomadki, dla rodziny z dziećmi może być katastrofą. Oto moje rekomendacje, oparte na trzech latach prób i błędów: Sliema: Expat-Hotspot dla rodzin Sliema to absolutny nr 1 wśród rodzin międzynarodowych. Dlaczego? Po pierwsze infrastruktura: masz wszystko pod ręką — od Carrefour po trzy apteki, gdzie każdy mówi po angielsku. Po drugie klimat: w naszym bloku rodziny z Niemiec, Włoch, Szwecji i Brazylii. Dzieci siłą rzeczy dorastają wielojęzycznie. Tigne Point (nowoczesny kompleks nad morzem) cieszy się szczególną popularnością wśród expatów. Czynsz za 3-pokojowe mieszkanie to ok. 1 800–2 500 euro miesięcznie, ale w pakiecie dostajesz basen, siłownię i concierge’a, który odbierze paczkę, gdy Ty utkniesz w banku. Zalety dla rodzin: Bliskość szkół międzynarodowych, bezpieczne ulice do jazdy rowerem, mnóstwo placów zabaw. Wady: Drogie i w sezonie letnim tłoczno od turystów. St. Julians: Imprezowa dzielnica czy azyl rodzinny? St. Julian’s ma dwa oblicza. Jedno znasz z mediów: Paceville pełne klubów i pijanych turystów. Drugie to spokojna strefa mieszkalna ponad linią wybrzeża, gdzie mieszka wiele maltańskich rodzin. Rekomenduję okolice St. Georges Bay lub Balluta Bay. Znajdziesz tu nowoczesne apartamenty od 1 400 euro (2 pokoje) do 2 200 euro (3 pokoje). Duży plus: promenada idealna na jogging czy jazdę rowerem z dziećmi, kilka plaż w zasięgu spaceru. Wskazówka: Unikaj Paceville, zwłaszcza w weekendy — hałas jest nie do wytrzymania, nawet przy zamkniętych oknach. Gzira: Mój osobisty faworyt Tu mieszkam z moimi dziećmi i ani przez chwilę tego nie żałowałam. Gzira jest strategicznie położona: 5 minut pieszo do Sliemy, 10 minut autobusem do Valletty, a czynsze niższe. 3-pokojowe mieszkanie dostaniesz od 1 200 euro, jeśli zaakceptujesz starszy budynek bez basenu. Nowoczesne budownictwo z windą i klimatyzacją to koszt 1 600–1 900 euro. Park na Manoel Island to raj dla rodzin: bezpiecznie, czysto i widok na morze. Dzielnica 2 pokoje (€/miesiąc) 3 pokoje (€/miesiąc) Przyjazność rodzinom Bliskość szkół Sliema 1 400–2 000 1 800–2 500 Bardzo wysoka Doskonała St. Julians 1 200–1 800 1 600–2 200 Wysoka (z dala od Paceville) Dobra Gzira 900–1 400 1 200–1 900 Bardzo wysoka Dobra Swieqi 1 100–1 600 1 400–2 000 Wysoka Bardzo dobra Msida 800–1 200 1 000–1 500 Średnia Doskonała Swieqi: Spokojnie, ale nie nudno Swieqi to maltański odpowiednik spokojnego przedmieścia. Mieszka tu wielu Maltańczyków, co gwarantuje prawdziwą lokalną społeczność, mniej turystów i niższe ceny. Okolice Tas-Sliema Road są wśród expatów szczególnie popularne. Jedyna wada: musisz mieć samochód albo zdać się na maltańskie autobusy. Uwaga — może być frustrująco, kiedy Twój 6-latek czeka na autobus, a kierowca znika na przerwę na kawę. Msida: Tanie, a wciąż centralnie Msida to propozycja dla rodzin z mniejszym budżetem. Najniższe stawki czynszów w regionie, a do Valletty i Sliemy jesteś w 15 minut. W ostatnich latach Msida bardzo się rozwinęła: nowe restauracje, lepsza infrastruktura, większe bezpieczeństwo. Uwaga: Okolice portu bywają niespokojne po zmroku. Polecam mieszkania powyżej głównej ulicy. System edukacji na Malcie oczami rodzin ekspackich System edukacji na Malcie to połączenie brytyjskich tradycji i lokalnych zwyczajów. Jako obywatel UE Twoje dzieci mają prawo do bezpłatnej nauki w publicznych szkołach, ale — i to duże ale” — rzeczywistość bywa bardziej złożona. Szkoły publiczne vs. prywatne: Co musisz wiedzieć Szkoły publiczne uczą głównie po maltańsku i angielsku. Dla maltańskich dzieci to norma, ale dla dzieci z Niemiec czy Włoch może być to wyzwanie. Nie przez niski poziom — wręcz przeciwnie! Raczej dlatego, że maltański to język semicki, mający z niemieckim tyle wspólnego, co chiński z hiszpańskim. Prywatne szkoły są tu bardzo popularne i nie są wyłącznie dla elit. Wiele rodzin klasy średniej wybiera je dla mniejszych klas i lepszej infrastruktury. Moja rada: Dla dzieci expatów prywatna lub międzynarodowa szkoła to zazwyczaj lepsze rozwiązanie — chyba że planujesz zostać na stałe i chcesz pełnej integracji dziecka. Szkoły międzynarodowe: Złoty standard dla rodzin ekspackich Szkoły międzynarodowe na Malcie realizują najczęściej brytyjski curriculum lub program IB. Dzięki temu dzieci mogą bez problemu przenieść się do innych szkół międzynarodowych na świecie, a ich dyplomy są wszędzie uznawane. Haczyk? Koszt. Roczne czesne to 8 000–15 000 euro za dziecko. To boli, ale biorąc pod uwagę, że w Londynie czy Zurychu zapłaciłbyś dwa razy tyle, łatwiej to zaakceptować. Proces rekrutacji: Zacznij wcześnie, unikniesz stresu Najważniejsza rada: zgłaszaj dziecko jak najszybciej. Najlepsze szkoły mają listy oczekujących i w niektórych rocznikach nie ma miejsc nawet rok wcześniej. Najczęściej wymagane są: dotychczasowe świadectwa szkolne (przetłumaczone na angielski) książeczka szczepień kopia paszportu potwierdzenie adresu na Malcie w niektórych szkołach: test wstępny lub rozmowa Wskazówka: Wiele szkół proponuje dni próbne. Warto to wykorzystać — kartka papieru nie pokaże, czy Twoje dziecko będzie szczęśliwe. Nawet najlepsza szkoła nic nie da, jeśli 8-latek codziennie rano płacze. Najlepsze szkoły dla dzieci expatów na Malcie Po trzech latach i wielu rozmowach z innymi rodzinami mam już jasny obraz tego, które szkoły faktycznie się sprawdzają. Oto szczere podsumowanie topowych opcji: Szkoły międzynarodowe: Premium i światowy standard Verdala International School (Pembroke): Rolls-Royce wśród szkół międzynarodowych. Program IB od przedszkola po maturę, bardzo małe klasy (max. 18 uczniów), świetne wyposażenie. Moja koleżanka Sarah wysyła tu obie córki i chwali sobie indywidualne podejście. Koszt: ok. 12 000–15 000 euro rocznie. QSI Malta (Mosta): Amerykański program nauczania, bardzo międzynarodowa atmosfera (ponad 40 narodowości), świetne wsparcie dla dzieci ze szczególnymi potrzebami. Idealna dla rodzin z USA lub planujących powrót. Koszt: 10 000–13 000 euro rocznie. San Andrea School (Pembroke): Brytyjski curriculum, mniejsza, rodzinna szkoła. Szczególnie dobra dla młodszych dzieci (do 14 lat). Najlepsi przyjaciele Maxa uczęszczają właśnie tu, a rodzice są bardzo zadowoleni. Czeso: 8 000–11 000 euro rocznie. Szkoły prywatne: Maltańska jakość z międzynarodowym akcentem Prywatne szkoły na Malcie to często kompromis: tańsze niż międzynarodowe, ale dają większą elastyczność niż publiczne. St. Edward’s College (Birgu): Tradycyjna szkoła dla chłopców z bardzo dobrą opinią. Silny nacisk na naukę i sport. Jeśli Twój syn potrzebuje struktury i dyscypliny, to może być wybór dla Was. Koszty: ok. 5 000–7 000 euro rocznie. St. Dorothy’s School (Żebbuġ): Szkoła dla dziewcząt ze świetną renomą, szczególnie z przedmiotów ścisłych. Moja sąsiadka Maria wysłała tu córkę i jest zachwycona wsparciem. Koszty podobne jak w St. Edwards. Szkoła Typ Wiek Koszt/rok (€) Program Lista oczekujących Verdala International Międzynarodowa 3–18 12 000–15 000 IB Tak QSI Malta Międzynarodowa 3–18 10 000–13 000 Amerykański Zwykle San Andrea Międzynarodowa 3–14 8 000–11 000 Brytyjski Tak St. Edward’s Prywatna 5–18 5 000–7 000 Maltański/Brytyjski Rzadko St. Dorothy’s Prywatna 5–18 5 000–7 000 Maltański/Brytyjski Rzadko Szkoły publiczne: Dla tych, którzy stawiają na integrację Szkoły publiczne są darmowe i często pozytywnie zaskakują. Plus: Twoje dzieci będą w pełni zintegrowane i już po dwóch latach będą mówić płynnie po maltańsku — to wielka przewaga. St. Aloysius College (Birkirkara): Jedna z najbardziej prestiżowych szkół publicznych. Wysoki poziom nauczania, ale po maltańsku i angielsku. Jeśli zostajesz na dłużej i masz małe dzieci (poniżej 10 lat) — warto rozważyć. Ważne: Niektóre szkoły publiczne mają klasy prowadzone głównie po angielsku. Zapytaj w Ministerstwie Edukacji o English Stream” — to może być opcja. Praktyczne porady na rodzinną przeprowadzkę na Maltę Przeprowadzka z dziećmi na Maltę to jak układanie skomplikowanych puzzli: wszystko musi się zgrać. Oto najważniejsze wnioski z moich (dość szalonych) doświadczeń: Szukanie mieszkania z rodziną: Na co zwracać uwagę Poszukiwanie mieszkania na Malcie to wyścig jak o ostatnie miejsce w przedszkolu w Monachium. Z dziećmi wymagania rosną jeszcze bardziej. Moja checklista rodzinnego mieszkania: Co najmniej pierwsze piętro (parter = hałas i bezpieczeństwo) Winda przy wyższych piętrach (wózek, zakupy, zmęczone dzieci) Klimatyzacja we wszystkich sypialniach (maltańskie lato jest bezlitosne) Pralka w mieszkaniu (pralnie są drogie) Bezpieczne okna i balustrady (bezpieczeństwo najważniejsze) Sprawdź prędkość internetu (zdalna nauka, Netflix na złe dni) Porada negocjacyjna: Wielu właścicieli jest elastycznych względem wyposażenia przy wynajmach długoterminowych. Ja wywalczyłam” zmywarkę — z dwójką dzieci jest niezastąpiona. Formalności urzędowe z dziećmi: Dasz sobie radę! Maltańska biurokracja z dziećmi to bieg z przeszkodami z dodatkowym obciążeniem. Oto moje patenty na przetrwanie: Residence Card: Potrzebna do zapisania dziecka do szkoły i do ubezpieczenia. Przyjdź rano (godz. 8:00) do Identity Malta Office w Gzirze. Weź przekąski, tablet z grami offline i sporo cierpliwości — kolejka potrafi trwać 2–3 godziny. Ubezpieczenie zdrowotne: Obywatele UE mają dostęp do publicznej służby zdrowia. Osobiście polecam jednak polisę prywatną — na państwowe wizyty czeka się długo, a chore dzieci nie lubią czekać. Konto w banku: Zabierz wszystkie dokumenty: paszport, Residence Card, umowę najmu, zaświadczenie o dochodach. Niektóre banki (np. HSBC) są bardziej otwarte dla expatów. W praktyce wszystko trwa 2–3 spotkania. Integracja dzieci: Język, przyjaźnie, aktywność Najważniejsze: dzieci dostosowują się błyskawicznie. Moje dwójka zadomowiła się szybciej niż ja sama. Pokonaj barierę językową: Malta jest oficjalnie dwujęzyczna, ale mieszkańcy na co dzień rozmawiają po maltańsku. Dzieci nauczą się angielskiego przy okazji”, choć kilka zwrotów po maltańsku bardzo im pomoże. Serio — kanały YouTube typu Learn Maltese” są zadziwiająco skuteczne. Zajęcia i sport: Sport to najprostszy sposób na przyjaźnie. Króluje piłka nożna, ale pływanie, tenis i rugby też są popularne, a kluby chętnie przyjmują dzieci expatów. Kultura lokalna: Maltańskie rodziny są bardzo serdeczne, choć bardziej tradycyjne. Obiad niedzielny z całą rodziną to świętość, dzieci bawią się do późna — to normalne. Koszty życia rodzin ekspackich na Malcie: Na co naprawdę się przygotować Porozmawiajmy szczerze o pieniądzach. Malta jest tańsza niż Londyn czy Zurych, ale droższa od Berlina czy Barcelony. Z dziećmi koszty szybko rosną. Czynsze według dzielnic: Nude realia Czynsze na Malcie w ostatnich latach wystrzeliły. Za mieszkanie, które w 2019 kosztowało 1 200 euro, dziś płacisz 1 600 euro. Z dziećmi potrzebujesz min. 3 pokoi — lepiej 4, jeśli są różnej płci. Przykładowe czynsze miesięczne (3 pokoje, rodzina): Sliema/St. Julians: 1 800–2 500 euro (topowa lokalizacja, wszędzie blisko) Gzira/Ta Xbiex: 1 400–2 000 euro (mój złoty środek) Swieqi/San Gwann: 1 500–2 200 euro (spokojnie, ale potrzebny samochód) Msida/Birkirkara: 1 200–1 700 euro (tanio, mniej centralnie) Mosta/Naxxar: 1 000–1 500 euro (przedmieścia, zdecydowanie potrzebny samochód) Dodatkowe koszty, często pomijane: Kaucja (2–3 czynsze), prowizja agencji (1 czynsz), prąd/woda (150–250 euro latem!), internet (35–50 euro), ubezpieczenie (20–30 euro). Szkoły: Największy wydatek rodzinnego budżetu Tu zaczyna się naprawdę drogo. Dwoje dzieci w szkołach międzynarodowych to większy wydatek niż czynsz: Typ szkoły Koszt/rok/dziecko Dodatki Dla 2 dzieci Publiczna 0 euro Podręczniki, mundurek: 200€ 400 euro Prywatna (maltańska) 5 000–7 000 euro Podręczniki, zajęcia: 500€ 11 000–15 000 euro Międzynarodowa 8 000–15 000 euro Transport, lunch: 1 000€ 18 000–32 000 euro Wskazówka oszczędnościowa: Wiele szkół międzynarodowych oferuje zniżki dla rodzeństwa (10–20%) oraz za przedpłatę (5%). Dla dwójki dzieci to nawet 2 000–3 000 euro rocznie mniej. Koszty życia z dziećmi: Malta bez upiększeń Podstawowe produkty żywnościowe są na Malcie o 20–30% droższe niż w Niemczech. Z dziećmi czuć to szczególnie: Jedzenie (rodzina 2+2): 800–1 200 euro/miesiąc Ubrania dla dzieci: 100–200 euro/miesiąc (dzieci szybko wyrastają) Czas wolny: 200–400 euro/miesiąc Samochód: 400–600 euro/miesiąc (leasing, ubezpieczenie, paliwo) Prywatne ubezpieczenie zdrowotne: 150–300 euro/miesiąc/rodzina Przykładowy budżet miesięczny (rodzina 2+2): Czynsz (3 pokoje, Gzira): 1 600 euro Opłaty eksploatacyjne: 200 euro Szkoła międzynarodowa (2 dzieci): 2 000 euro Jedzenie: 1 000 euro Transport: 150 euro Czas wolny/sport: 300 euro Inne: 250 euro Suma: 5 500 euro/miesiąc To poziom komfortowy, ale nie luksusowy. Przy szkole publicznej zamkniesz się w 3 500 euro, przy apartamentach premium i topowych szkołach – nawet 8 000 euro. Najczęstsze pytania rodzin ekspackich o Maltę Ile trwa adaptacja dzieci na Malcie? Z mojego doświadczenia (i innych rodzin): od 3 do 6 miesięcy na podstawowe zaaklimatyzowanie, pełna integracja: 12–18 miesięcy. Młodsze dzieci (do 10 lat) adaptują się szybciej niż nastolatki. Czy Malta jest bezpieczna dla dzieci? Tak, Malta należy do najbezpieczniejszych krajów Europy. Największe zagrożenia: ruch uliczny (maltańscy kierowcy mają fantazję) i mocne słońce. Moje dzieci już od 8. roku życia same chodzą po okolicy. Jakie języki powinny znać dzieci na Malcie? Angielski to podstawa, ale maltański pomaga w integracji. Jeśli jesteście z Niemiec – koniecznie mówcie w domu po niemiecku, by nie zatracić ojczystego języka. Wiele dzieci tu mówi płynnie w 3–4 językach. Kiedy najlepiej się przeprowadzić? Wrzesień to ideał: początek roku szkolnego, mniej upałów, mniej turystów. Unikaj lipca/sierpnia (za gorąco i chaos) oraz stycznia (deszczowo i ponuro). Czy z dziećmi na Malcie potrzebny jest samochód? W Sliemie, Gzirze czy St. Julian’s można sobie poradzić bez niego. W innych dzielnicach bywa trudno. Autobusy są, ale z wózkiem i w deszczu to uciążliwe. Mój kompromis: e-rower na krótkie trasy, taxi awaryjnie. Gdzie znajdę inne rodziny expatów? Grupy na Facebooku jak Expats in Malta” czy International Families Malta” są nieocenione. Również szkoły mają grupy rodziców. WhatsApp działa błyskawicznie — Malta jest mała, na pewno się spotkacie. Jak wygląda opieka zdrowotna i pediatra? System publiczny jest OK, ale powolny. Polecam prywatne ubezpieczenie (150–200 euro/miesiąc/rodzina). Dr Maria Camilleri w Sliemie specjalizuje się w rodzinach międzynarodowych, mówi biegłym niemieckim. Czy dzieci mogą kontynuować niemieckie/włoskie/szwedzkie programy? Szkoły międzynarodowe z IB lub brytyjskim programem są globalnie uznawane. Maltańskie szkoły: system jest inny, przesiadka trudna — szczególnie dla starszych dzieci. Przemyśl to, jeśli jesteście przed egzaminami końcowymi. Ile kosztuje czas wolny dzieci? Basen: 40–60 euro/miesiąc, piłka nożna: 30–50 euro/miesiąc, szkoła muzyczna: 80–120 euro/miesiąc. Kino: 6–8 euro za bilet. Parki rozrywki typu Playmobil FunPark: 15–20 euro wejście. Generalnie taniej niż w Niemczech czy Szwajcarii. Co robić, gdy dziecko tęskni za krajem? To normalne i tymczasowe. Skype z przyjaciółmi z kraju, paczki od babci, niemieckie/włoskie/szwedzkie programy przez VPN. Po 3–4 miesiącach mija. Gdyby problem się przeciągał — na Malcie są niemieckojęzyczni psycholodzy dziecięcy.
