Spis treści Malta jako miejsce dla startupów: Dlaczego wyspa jest tak popularna wśród założycieli Najważniejsze inkubatory startupów na Malcie: Twoja trampolina do sukcesu Co-Working Spaces na Malcie: Gdzie spotykają się międzynarodowi założyciele Sieci i społeczności: Tak nawiązujesz właściwe kontakty Finansowanie i wsparcie: Jakie masz możliwości jako startup na Malcie Aspekty prawne: Co musisz wiedzieć jako międzynarodowy założyciel Codzienność na scenie startupowej Malty: Co cię naprawdę czeka Często zadawane pytania Malta jako miejsce dla startupów: Dlaczego wyspa jest tak popularna wśród założycieli Myślisz o Malcie jako lokalizacji dla swojego startupu? Nie jesteś sam. W ciągu ostatnich pięciu lat ta mała śródziemnomorska wyspa stała się prawdziwym hotspotem dla międzynarodowych założycieli. Ale czy to tylko hype, czy faktycznie jest coś na rzeczy? Kiedy trzy lata temu usłyszałem pierwszy raz o maltańskiej scenie startupowej, byłem sceptyczny. Wyspa z 520 000 mieszkańcami jako nowe Silicon Valley? Brzmiało jak marketingowy bełkot. Dziś, po wielu rozmowach z założycielami z całego świata, mogę powiedzieć: Malta ma naprawdę wiele do zaoferowania – ale są też pewne realia, które warto znać. Liczby mówią same za siebie: Tech boom na Malcie w faktach Według Malta Enterprise (2024) na wyspie jest obecnie zarejestrowanych ponad 800 firm technologicznych, z czego około 200 to klasyczne startupy. Największy udział ma branża gamingowa – Malta jest europejskim liderem pod względem licencji na gry online. Dynamicznie rozwijają się także sektory FinTech, Blockchain i tradycyjny software development. Co mnie szczególnie imponuje: 65% maltańskich startupów ma międzynarodowe zespoły założycielskie. Spotkasz tu Niemców, Włochów, Brytyjczyków, Francuzów, a nawet Amerykanów, którzy postanowili postawić wszystko na jedną kartę. Tworzy to kosmopolityczną atmosferę, jakiej rzadko doświadczyłem w innych europejskich miastach startupowych. Korzyści podatkowe: Wielki magnes dla zagranicznych założycieli Przejdźmy do tematu, którego nie można pominąć: podatki. Malta posiada system opodatkowania spółek z tzw. full imputation”, który pozwala na efektywną stawkę nawet 5%. Brzmi zbyt dobrze, żeby było prawdziwe? I tak właśnie jest – przynajmniej dla większości. Stawka 5% dotyczy tylko bardzo konkretnych przypadków: musisz działać jako maltańska spółka, wypłacać zyski zagranicznym udziałowcom, którzy mają rezydencję w krajach z podpisaną umową o unikaniu podwójnego opodatkowania. Dla świeżych startupów bez zysków to na początku nieistotne. Mimo wszystko: Standardowa stawka 35% jest przez system imputacji często obniżana do ok. 15–20% – nadal atrakcyjnie. Członkostwo w UE jako przepustka Co wielu przeocza: jako kraj UE Malta daje dostęp do całego wspólnego rynku europejskiego. Twoja maltańska Ltd. może spokojnie prowadzić działalność w Niemczech, Francji czy Włoszech. To szczególnie cenne dla SaaS-ów i firm e-commerce. Znam niemieckiego założyciela, który sprzedaje oprogramowanie AI z Malty do 15 krajów UE – bez dodatkowych rejestracji czy skomplikowanych struktur prawnych. W Berlinie potrzebowałbym miesięcy, by wejść na rynek międzynarodowy” – opowiadał mi przy kawie w Sliema. Druga strona medalu: Mały rynek, ograniczone możliwości Ale bądźmy szczerzy: Malta jest mała. Bardzo mała. Lokalny rynek to zaledwie pół miliona mieszkańców. Jeśli twój startup opiera się na lokalnych klientach, robi się trudno. Aplikacje dla restauracji, lokalne marketplace’y czy usługi regionalne mają tu pod górkę. Ograniczony jest też rynek pracy. Dobrych deweloperów znajdziesz, ale do specjalistycznych zadań najczęściej musisz rekrutować za granicą. To oznacza zamieszanie wizowe i wyższe pensje dla ekspatów. Najważniejsze inkubatory startupów na Malcie: Twoja trampolina do sukcesu Malta jest mała, ale jakość inkubatorów naprawdę robi wrażenie. Przyjrzałem się najważniejszym programom i mogę z własnego doświadczenia powiedzieć, czego się spodziewać. TAKEOFF Malta: Lider z międzynarodowym zasięgiem TAKEOFF to najbardziej znany inkubator na Malcie, który od 2012 roku wsparł ponad 150 startupów. Program trwa sześć miesięcy i kończy się Demo Day, na który regularnie zjeżdżają się międzynarodowi inwestorzy. Co mi się podoba w TAKEOFF: przyjmują nie tylko startupy technologiczne, ale też projekty społeczne i tradycyjne biznesy z cyfrowym twistem. Wskaźnik sukcesu to ok. 65% – czyli tyle startupów pozostaje dalej aktywnych po programie. Kryterium TAKEOFF Malta Czas trwania programu 6 miesięcy Udział w equity 6-8% Seed-funding €25 000 – €50 000 Fokus branżowy Tech, Gaming, FinTech Termin aplikacji marzec & wrzesień Jeden minus: konkurencja jest ogromna. TAKEOFF przyjmuje tylko 8-12 startupów na każdą edycję, przy ponad 200 zgłoszeniach. Twój pitch musi być perfekcyjny. Gaming Malta: Specjaliści od branży hazardowej Malta to europejska stolica gamingu – więc nie może zabraknąć wyspecjalizowanego inkubatora. Gaming Malta skupia się wyłącznie na grach online, zakładach sportowych i powiązanych technologiach jak płatności czy wykrywanie oszustw. Co jest wyjątkowe: uzyskujesz bezpośredni dostęp do dużych firm gamingowych na wyspie. Betsson, LeoVegas, Mr Green – wszyscy mają tu biura i szukają innowacyjnych partnerów. Bliskość tych firm jest nieoceniona, jeśli działasz w gamingu. Malta Digital Innovation Authority (MDIA): Fokus na blockchain i AI MDIA to wprawdzie instytucja rządowa, ale od 2019 roku prowadzi własny program inkubacyjny. Fokus: blockchain, sztuczna inteligencja i Digital Ledger Technologies (DLT). Co tu jest inaczej: dostajesz nie tylko mentoring i finansowanie, ale też bezpośredni dostęp do regulatorów. Malta była jednym z pierwszych krajów, które wprowadziły kompleksowe prawo dotyczące blockchainu. Jeśli potrzebujesz licencji DLT, droga prowadzi przez MDIA. Minus: Program jest bardzo wyspecjalizowany. Jeśli twój startup nie dotyczy blockchain lub AI, to nie jest miejsce dla ciebie. Programy unijne: Horizon Europe i EIC Accelerator Malta korzysta także z programów wsparcia na poziomie UE. Szczególnie EIC Accelerator (European Innovation Council) jest interesujący dla startupów deep-tech. Możesz zdobyć nawet €2,5 mln finansowania – ale próg wejścia jest bardzo wysoki. Znam maltański startup biotech, który zdobył takie wsparcie. Bez tej unijnej dotacji nigdy nie ruszylibyśmy z badaniami klinicznymi” – mówiła założycielka. Proces aplikacji trwał jednak osiem miesięcy – to nie wersja dla niecierpliwych. Porady aplikacyjne z praktyki Po rozmowach z menedżerami kilku inkubatorów mogę ci przekazać kilka insiderskich wskazówek: Zespół ważniejszy niż pomysł: Maltańskie inkubatory stawiają na ludzi. Nawet przeciętny pomysł ze świetnym zespołem wygra z genialnym pomysłem słabej ekipy. Skalowalność międzynarodowa: Pokaż, jak możesz rosnąć poza Maltą. Projekty wyłącznie lokalne mają małe szanse. Compliance prawne: Szczególnie w gamingu i fintechu musisz udowodnić, że rozumiesz wymogi regulacyjne. Pierwszy klient (pilot): Letter of Intent lub pilotowy klient bardzo wzmacniają aplikację. Co-Working Spaces na Malcie: Gdzie spotykają się międzynarodowi założyciele Maltańska scena co-workingowa jest młoda, ale bardzo aktywna. Jako cyfrowy nomad lub założyciel startupu znajdziesz tu nie tylko miejsce do pracy, ale często także pierwszych partnerów biznesowych, klientów, a nawet współzałożycieli. The Hive Malta: Flagowiec maltańskiej sceny co-workingowej The Hive w Msida to najbardziej znany co-working na wyspie, przypominający połączenie startupu z Silicon Valley i śródziemnomorskiego stylu życia. Gamingowi deweloperzy siedzą tu obok fintechowych założycieli, a w piątkowe popołudnia na tarasie na dachu regularnie odbywają się spotkania networkingowe – z widokiem na Marsamxett Harbour. Co wyróżnia The Hive: społeczność jest niezwykle międzynarodowa. W zwykły wtorek usłyszysz tu niemiecki, włoski, angielski i francuski. Byłem świadkiem, jak powstała tu współpraca między niemieckim SaaS-em a francuskim freelancerem od marketingu. Co-working Lokalizacja Cena/miesiąc Wyróżniki The Hive Malta Msida €250 – €400 Fokus na gaming, międzynarodowa społeczność RSVP Malta Valletta €200 – €350 Zabytkowa kamienica, eventy startupowe Launchpad Malta St. Julians €180 – €300 Całodobowy dostęp, blisko nightlife iCONIC Malta Smart City €160 – €280 Nowoczesny, dobra komunikacja RSVP Malta: Urok Valletty w startupowym wydaniu RSVP Malta mieści się w środku Valletty, w przepięknie odrestaurowanym XVI-wiecznym pałacu. Brzmi trochę kiczowato? I faktycznie trochę jest – ale w najlepszym stylu. Połączenie starych kamiennych ścian i nowoczesnych MacBooków robi wrażenie. Duży plus lokalizacji: wszędzie masz blisko – do urzędów i do banków. Jeśli zakładasz firmę albo załatwiasz sprawy wizowe, oszczędzasz sporo czasu. No i Valletta to najlepsze kawiarnie na wyspie – idealne na luźne spotkania biznesowe. Launchpad Malta: Dom profesjonalistów gamingu Launchpad w St. Julian’s to nieoficjalne centrum społeczności gamingowej. To również kwestia lokalizacji: Wiele dużych firm gamingowych ma tu swoje biura, w Paceville i okolicach. Co ciekawe: Launchpad stawia na pragmatyzm. Mniej designerskich bajerów, za to ultraszybki internet, wygodne stanowiska i – co ważne dla developerów gamingu – świetne monitory oraz sprzętowe wsparcie. Całodobowy dostęp to zaleta, gdy pracujesz z zespołami w różnych strefach czasowych. Znam niemieckiego developera gier, który regularnie w nocy łączy się tu ze swoim zespołem z Los Angeles – w Launchpadzie to żadna przeszkoda. iCONIC Malta: Nowoczesna alternatywa iCONIC w Smart City to najnowszy gracz w mieście – stawia na nowoczesny design i technologię. Budynek prezentuje się imponująco, wyposażenie na najwyższym poziomie, a ceny przystępne. Samo Smart City jest maltańską próbą stworzenia tech-hubu – trochę sterylnie, ale za to dobrze skomunikowane i ze sporą ilością miejsc parkingowych. Jeśli często jeździsz do Valletty czy na lotnisko, lokalizacja jest praktyczna. Rzeczywistość co-workingu: Co musisz wiedzieć Kilka kwestii, których nie znajdziesz w folderach reklamowych: Klimatyzacja to podstawa: Latem (czerwiec–wrzesień) bez AC nie ma pracy. Wszystkie większe miejsca ją mają, ale zawsze zapytaj. Prędkość internetu bywa różna: Internet jest na Malcie dobry, ale nie wszędzie. Przed podpisaniem umowy zrób speedtest. Networking wygląda tu inaczej: Maltańczycy są przyjaźni, ale powściągliwi. Większość kontaktów zawrzesz przez międzynarodową społeczność. Parkingi są deficytowe: Szczególnie w Valletcie i St. Julian’s. Licz się z 30–60 minutami na szukanie miejsca lub przesiądź się na autobus. Day-Passy i elastyczność Nie jesteś pewien, czy Malta ci odpowiada? Wypróbuj day-passy. Większość miejsc ma bilety dzienne za €20–35. Możesz przetestować różne lokalizacje i sprawdzić, gdzie czujesz się najlepiej. Protip: W miesiącach letnich (lipiec/sierpień) większość co-workingów obniża ceny – wielu Maltańczyków jest wtedy na urlopie. Jeśli nie boisz się upałów, możesz sporo zaoszczędzić. Sieci i społeczności: Tak nawiązujesz właściwe kontakty Malta jest mała – to jednocześnie przekleństwo i błogosławieństwo. Minusy: wszyscy się znają, a błędy szybko się roznoszą. Plusy: jeśli się postarasz, po pół roku znasz wszystkich ważnych w środowisku osobiście. Malta Startup Network: Serce społeczności Malta Startup Network to centralny punkt dla przedsiębiorców na wyspie. W każdy pierwszy czwartek miesiąca odbywa się Startup Thursday” – zwykle w jakimś co-workingu lub kawiarni w Valletcie. Co jest wyjątkowe: wydarzenia są celowo kameralne (30–50 osób), dzięki czemu łatwo nawiązać autentyczne rozmowy. Sam poznałem tu ludzi, którzy zostali moimi najlepszymi kontaktami biznesowymi. Atmosfera jest luźna, bez sztuczności typowej dla niemieckich eventów networkingowych. Wydarzenia gamingowe: Gdzie kręcą się duże pieniądze Malta Gaming Industry (MGI) regularnie organizuje imprezy dla branży gamingowej. To już inny poziom: zamiast startupów z budżetem 10 000 euro spotykasz firmy z setkami milionów obrotu. SiGMA Gaming Festival w listopadzie to wydarzenie roku. 15 000 uczestników z całego świata, trzy dni paneli, imprez i wielkich umów. Jeśli działasz w gamingu, SiGMA jest obowiązkowa. Wejściówka kosztuje co prawda od €800 wzwyż, ale kontaktów za tę kwotę nie kupisz gdzie indziej. Malta Chamber of Commerce: Klasyka, ale warta uwagi Maltańska Izba Handlowa brzmi jak klub starszych panów w garniturach? Nic podobnego. Najbardziej sukcesywne startupy są tam członkami, a miesięczne spotkania networkingowe są bardzo wartościowe. Szczególny atut: Izba ma doskonałe kontakty do banków i urzędów państwowych. Masz problem z otwarciem rachunku lub uzyskaniem licencji? Często mogą pomóc. FinTech Malta: Nowa fala FinTech Malta to stosunkowo nowa organizacja dla firm fintech i blockchain. Wydarzenia mają świetną obsadę – Malta Financial Services Authority (MFSA), międzynarodowe banki i blockchainowe startupy z całej Europy. Niemiecki fintechowiec powiedział mi: Na wydarzeniach FinTech Malta w dwie godziny poznaję więcej wartościowych ludzi niż w Berlinie w dwa miesiące”. Grupa jest mała, ale bardzo zaangażowana. Społeczności cyfrowe: Grupy WhatsApp i LinkedIn Malta działa w dużej mierze przez WhatsAppa. Brzmi nieprofesjonalnie, ale działa niesamowicie skutecznie. Najważniejsze grupy: Malta Entrepreneurs: 250+ członków, miks lokalnych i zagranicznych Malta Tech Community: Dla developerów i startupów technologicznych Malta Business Network: Bardziej tradycyjni przedsiębiorcy – dobre kontakty Malta Digital Nomads: Dla freelancerów i osób na zdalnej Aby dołączyć, zwykle musisz zostać zaproszony przez obecnych członków. Moja rada: idź na kilka otwartych eventów, poznaj ludzi i poproś kulturalnie o zaproszenie. Coffee Culture”: Nieformalne relacje po maltańsku Maltańczycy uwielbiają kawę i wiele spraw załatwia się przy stole w kawiarni. Najlepsze miejsca na biznes-kawę: Caffe Cordina (Valletta): Klasyka – tu spotyka się biznes Two Buoys (St. Julian’s): Nowoczesne miejsce, wielu expatów Mint (Gzira): Spokojniej, dobre miejsce na dłuższe rozmowy Café Society (Valletta): Mniejsza grupa, ale bardzo wartościowe kontakty Women in Tech Malta: Ważna sieć dla założycielek Na Malcie jest niestety niewiele kobiet założycielek – tym ważniejszy jest networking Women in Tech Malta. Comiesięczne wydarzenia są nieduże, ale bardzo zgrana społeczność wzajemnie się wspiera. Jedna niemiecka założycielka mówiła: W Niemczech byłam jedną z wielu kobiet w branży tech. Na Malcie często jestem jedyna w pokoju. Women in Tech daje mi potrzebne wsparcie”. Praktyczne porady networkingowe na Malcie Bądź cierpliwy: Maltańczycy budują zaufanie powoli. Pierwsza rozmowa to zapoznanie, biznes omawia się najwcześniej przy trzecim spotkaniu. Naucz się kilku słów po maltańsku: Grazzi” (dziękuję) i Bongu” (dzień dobry) otwierają wiele drzwi. Wykorzystaj urok wyspy: Każdy zna każdego – dobra reputacja roznosi się szybko, zła też. Bądź autentyczny: Malta jest za mała na fałszywe networkingowanie. Liczą się prawdziwe relacje. Finansowanie i wsparcie: Jakie masz możliwości jako startup na Malcie Malta to nie Berlin ani Londyn, jeśli chodzi o venture capital. Ma jednak własne sposoby finansowania – i niektóre są naprawdę atrakcyjne, zwłaszcza dla międzynarodowych założycieli. Malta Enterprise: Państwowe wsparcie z potencjałem Malta Enterprise to państwowa agencja wspierająca biznes – pierwszy adres, jeśli szukasz grantów. Program Business Incubation Centre” oferuje do €200 000 dla innowacyjnych startupów – ale są warunki. Testowałem ten proces osobiście: trwa długo. Od momentu aplikacji do wypłaty mija minimum pół roku, często dłużej. Za to warunki są uczciwe: pieniądze to grant, nie pożyczka, Malta Enterprise nie bierze udziałów. Program Maksymalna kwota Warunki Czas trwania Business Incubation Centre €200 000 Grant, bez udziałów 6-12 miesięcy SME Tax Credits €100 000 Ulgi podatkowe 3-6 miesięcy R&D Tax Credits Bez limitu 200% odliczenia Rocznie EU Horizon Programme €2 500 000 Grant + pożyczka 12-18 miesięcy Prywatni inwestorzy: Mali, ale konkretni Na Malcie nie ma wielkiej sceny VC, ale jest kilku zamożnych aniołów biznesu. Wielu to byli przedsiębiorcy gamingowi, którzy zarobili fortunę w latach 2000 i teraz inwestują w młode pokolenie. Zaleta: rozumieją biznes i mają międzynarodowe doświadczenie. Wada: skupiają się głównie na gamingu i fintechu. Jeśli tworzysz green-tech, będzie trudniej. Pewien maltański anioł powiedział mi: Inwestuję w zespoły, nie w pomysły. Malta jest zbyt mała na słabych założycieli – tu utrzyma się tylko najlepszy”. Crowdfunding: Niedoceniana opcja Malta ma niewielką, ale aktywną scenę crowdfundingu. Platforma ZaarHub” została stworzona lokalnie i sfinansowała już kilka startupów. Ciekawe: na Malcie crowdfunding jest mocno powiązany z lokalną społecznością. Ludzie nie tylko inwestują, ale stają się ambasadorami twojego produktu. Na wyspie z 500 000 mieszkańców to może wystarczyć do wybudowania biznesu. Wsparcie unijne: Jackpot dla wybranych Malta jako członek UE korzysta z funduszy europejskich. EIC Accelerator to flagowy program – do €2,5 mln dla deep-tech startupów. Znam maltański biotech, który dzięki EIC sfinansował badania kliniczne. Założyciel powiedział: Bez tych środków unijnych nie dalibyśmy rady. Sama Malta byłaby za mała”. Uwaga: wsparcie unijne jest bardzo konkurencyjne. Wskaźnik sukcesu w EIC Accelerator to poniżej 3%. Potrzebujesz naprawdę przełomowej technologii i światowej klasy zespołu. Finansowanie dla gamingu Malta to europejska stolica gamingu – i widać to także w finansowaniu. Kilka gamingowych funduszy ma tu swoje biura: Pariplay Ventures: Gaming technology Kindred Ventures: ramię inwestycyjne Kindred Group Malta Gaming Fund: Lokalny fundusz, €50M pod zarządzaniem Te fundusze rozumieją branżę gamingową i mają świetne kontakty. Jeśli twój projekt choćby ociera się o gaming, rozważ rozmowę z nimi. Banki i kredyty: Codzienna rzeczywistość Klasyczne kredyty bankowe dla startupów na Malcie są trudne do uzyskania. Lokalne banki (Bank of Valletta, HSBC Malta) są konserwatywne i oczekują osobistych gwarancji lub zabezpieczeń. Alternatywą są fintechy – Revolut Business” czy Funding Circle”, które działają także na Malcie. Warunki są w porządku, ale oprocentowanie wyższe niż w tradycyjnych bankach. Bootstrapping: Często najlepsza droga Wielu maltańskich founderów zaczyna bez finansowania zewnętrznego (bootstrapped”). To kwestia wyspiarskiej mentalności – Maltańczycy są z natury ostrożni i oszczędni. Niemiecki SaaSowiec powiedział: W Berlinie od razu szukałbym inwestorów. Na Malcie nauczyłem się najpierw zbudować działający biznes, potem skalować. Z perspektywy czasu to była lepsza strategia”. Praktyczne wskazówki przy szukaniu finansowania Zacznij od Malta Enterprise: Nawet jeśli potem szukasz inwestora prywatnego, państwowe wsparcie to dobry początek. Wykorzystaj kontakty z gamingu: Nawet jeśli nie tworzysz w gamingu, firmy z tej branży często mają zbieżne potrzeby. Myśl globalnie: Malta jest mała, ale świetnie połączona. Wielu inwestorów z Londynu czy Berlina rozgląda się za startupami z Malty. Bądź gotów na due diligence: Malta jest regulacyjnie rygorystyczna. Inwestorzy dokładnie sprawdzają licencje i compliance. Aspekty prawne: Co musisz wiedzieć jako międzynarodowy założyciel Malta to kraj UE z systemem prawnym opartym na angielskim common law – brzmi przyjaźnie dla międzynarodowych founderów. Ale diabeł tkwi w szczegółach, a kilka specyficznych rozwiązań może zaskoczyć. Formy prawne: Limited Liability Company (LLC) jako standard Maltańska Limited Liability Company (LLC) to odpowiednik niemieckiej GmbH. Jest najpopularniejszą formą dla startupów, daje ograniczoną odpowiedzialność i stosunkowo niskie koszty startu. Co musisz wiedzieć: minimalny kapitał to €1 165 (historyczna wartość z czasów liry), ale praktycznie powinieneś mieć €5 000–10 000. Nie wynika to z przepisów, lecz z oczekiwań banków i urzędów. Aspekt Szczegóły Koszty Kapitał minimalny €1 165 Jednorazowo Koszty założenia Prawnik + opłaty €2 000–€4 000 Rachunkowość roczna Obowiązek przy obrocie >€12k €1 500–€3 000 Podatek dochodowy od osób prawnych 35% (efektywnie często 15-20%) Ciągłe Registered Office Wymagany maltański adres €500–€2 000/rok Pobyt: Obywatele UE mają łatwiej Jako obywatel UE możesz się osiedlić na Malcie – teoretycznie bez przeszkód. W praktyce po trzech miesiącach musisz wystąpić o Registration Card”, jeśli chcesz zostać dłużej. Proces jest irytujący, ale prosty: urzędnik prowadzący to Identità Malta (dawniej Identity Malta). Potrzebujesz umowy najmu, ubezpieczenia zdrowotnego i potwierdzenia środków na utrzymanie. Licz się z 2–4 tygodniami oczekiwania. Dla osób spoza UE jest trudniej. Malta oferuje różne rodzaje wiz – Startup Visa”, Nomad Residence Permit”. Wymagania są do spełnienia, ale polecam dobrego lokalnego prawnika. Licencje gamingowe: Regulacyjny złoty standard Jeśli twój startup wiąże się z gamingiem online, zakładami sportowymi albo obsługą płatności w tej branży, potrzebujesz licencji Malta Gaming Authority (MGA). MGA uchodzi za jednego z najbardziej wymagających i szanowanych regulatorów na świecie. Licencja kosztuje od €25 000 do nawet €100 000 (w zależności od typu) i przyznawana jest w 6–12 miesięcy. Dlaczego to ważne? Z licencją MGA obsłużysz klientów z niemal całej UE. Bez niej nie wolno ci mieć klientów gamingowych na Malcie. Regulacje FinTech: MFSA jako brama Malta Financial Services Authority (MFSA) reguluje wszystkie usługi finansowe. Jeśli twój startup oferuje płatności, lending, inwestycje czy krypto – musisz przejść przez MFSA. Dobra wiadomość: Malta była jednym z pierwszych krajów z pełnym prawem dot. blockchain i krypto. Zła: MFSA jest bardzo drobiazgowa w kwestii compliance i due diligence. Niemiecki fintechowiec mówił: Licencja MFSA zajęła nam 18 miesięcy i kosztowała €150 000. Ale mogę operować w całej UE bez kolejnych zezwoleń”. IP: Patenty i marki UE Malta jest częścią europejskiego systemu patentowego i znaków towarowych. Swoje IP możesz chronić przez EPO lub EUIPO. Zaleta: Po rejestracji masz ochronę w całej UE. Koszt to €1 000–5 000 za markę UE, procedura jest standardowa. Kodeks pracy: Zatrudnianie ludzi na Malcie Maltańskie przepisy pracy są dość przyjazne pracownikom, ale nieporównywalne do Niemiec czy Francji. Okresy wypowiedzenia są krótkie, odprawy niewielkie. Wielu zagranicznych founderów zaskakuje: Malta ma bardzo specyficzne zasady zatrudniania osób spoza UE. Żeby ściągnąć developera z Indii czy USA, musisz udowodnić brak odpowiedniego kandydata z UE. Ochrona danych: RODO obowiązuje także na Malcie Malta w pełni wdrożyła RODO. Zasady są takie jak w Niemczech, Francji czy we Włoszech. W praktyce: musisz mieć politykę prywatności zgodną z RODO, banner cookies na stronie i procedury dla zgłoszeń userów. Lokalny organ ochrony danych jest wymagający, ale fair – w przeciwieństwie do niektórych krajów UE. Podatki: Nie tylko podatek dochodowy Maltański system podatkowy jest skomplikowany. Tak, można efektywnie zapłacić 5%, ale jest wiele innych podatków: VAT: 18% na większość usług Social Security: 10% pracodawca, 10% pracownik Podatek od czynności cywilnoprawnych: Na umowy i transakcje Final Withholding Tax: Na odsetki i dywidendy Moja rada: od samego początku zatrudnij dobrego maltańskiego księgowego. Zyski na podatku CIT mogą szybko zniknąć przez inne daniny, jeśli nie uważasz. Compliance & Reporting: Biurokracja po maltańsku Malta uwielbia papierki. Twoja LLC musi co roku składać Annual Return, Beneficial Ownership Reports, a przy dochodzie powyżej €12 000 audytowane sprawozdanie roczne. Terminy są sztywne, a kary za spóźnienia wysokie. Mały bilans złożony tydzień później to €500 kary. Praktyczne wskazówki w gąszczu prawa Znajdź dobrego lokalnego prawnika: Malta jest mała, polecenia są najważniejsze. Zapytaj innych founderów o rekomendacje. Planuj więcej czasu: Urzędy działają powoli. Co w Niemczech trwa dwa tygodnie, tu może zająć dwa miesiące. Dokumentuj wszystko: Malta ceni dokumenty. Zostaw nawet te, które wydają się nieistotne. Wykorzystaj język angielski: Prawie wszystkie przepisy i formularze są po angielsku. To znacznie ułatwia życie. Codzienność na scenie startupowej Malty: Co cię naprawdę czeka Dość oficjalnych faktów – porozmawiajmy o codzienności założyciela startupu na Malcie. Po trzech latach na wyspie mogę powiedzieć: Jest inaczej, niż sobie wyobrażasz. Czasem lepiej, czasem frustrująco, ale zawsze ciekawie. Typowy dzień startupowca na Malcie Mój dzień zaczyna się zwykle o 7:30 – nie dlatego, że jestem aż tak zmotywowany, ale bo latem już o 6 rano jest jasno, a ptaki głośno śpiewają. Zaletą jest to, że o ósmej w co-workingu masz najlepsze miejsca parkingowe i jeszcze szybkie Wi-Fi. Większość zagranicznych founderów pracuje hybrydowo. Spotkania z niemieckimi klientami o 9:00 czasu maltańskiego (to samo co w Niemczech od października do marca), lunch od 12–14 (bo za gorąco), a popołudniowe rozmowy z USA od 16:00 (10:00 EST). Koszty życia: Ile naprawdę kosztuje startup? Malta nie jest już tania – z tą iluzją lepiej szybko się pożegnać. Oto realistyczna kalkulacja kosztów dla świeżego startupu: Wydatek Miesięcznie Rocznie Co-working (za osobę) €250 €3 000 Biznesowe mieszkanie (1-2 pokoje) €1 200 €14 400 Internet & telefon €80 €960 Księgowość & compliance €400 €4 800 Koszty życia (za osobę) €1 500 €18 000 Auto lub transport €300 €3 600 Wychodzi około €3 730 miesięcznie dla jednoosobowego foundera – bez pensji zespołu, marketingu i rozwoju produktu. Berlin jest tańszy, Londyn droższy. Pozyskiwanie talentów: Codzienna walka Na Malcie pracuje ok. 250 000 osób. Z tego może 15 000 w IT. Dobrego dewelopera, designera czy marketerka znaleźć to jak szukać złota – żmudna robota, często bez efektu. Większość skutecznych startupów działa w modelu remote z pojedynczymi osobami lokalnymi. Niemiecki founder mówił o swojej taktyce: Mam maltańskiego Business Development Managera od kontaktów na miejscu, a resztę teamu w Polsce, Portugalii i zdalnie w Niemczech”. Płace są już na poziomie UE: Senior developer zarabia €60–80k/rok, marketing manager €45–60k. To więcej niż w Polsce, mniej niż w Monachium czy Zurychu. Realność networkingu: Mała skala, duża intensywność Bez przesady: Po sześciu miesiącach znasz osobiście każdego ważnego foundera na wyspie. Malta ma może 100–150 aktywnych założycieli startupów – i tyle. Plus: gdy masz problem, zawsze znajdziesz kogoś, kto go rozwiązał. Minus: jeśli coś sknocisz, wiedzą o tym wszyscy już w następnym dniu. Amerykańska founderka powiedziała: W San Francisco byłam anonimowa. Na Malcie jestem tą Amerykanką z aplikacją zdrowotną’. To może być pomocne lub denerwujące – zależnie od sytuacji”. Sezonowość: Wakacyjny shutdown vs. produktywna zima Na Malcie są dwie pory roku: lato i trochę mniej lato”. To mocno wpływa na scenę startupową. Od czerwca do września wyspa pęka w szwach od turystów, Maltańczycy wyjeżdżają na urlopy, upały utrudniają pracę. Wtedy przyjeżdża też wielu nomadów – idealny czas na networking i rekrutację. Od października do maja to czas produktywności”. Mniej rozpraszaczy, lepszy klimat, wszyscy w trybie pracy. Większość startupów planuje główne launch’e właśnie na ten okres. Bankowość i finanse: Codzienne przeszkody Założenie konta firmowego trwa na Malcie 3–6 tygodni – jeśli idzie sprawnie. Banki po aferach prania pieniędzy są niezwykle ostrożne. Potrzebujesz: umowy spółki, deklaracji beneficjentów, biznesplanu, dowodu na realne działania firmy i minimum jednej rozmowy osobiście. Niektóre banki oczekują nawet listu polecającego od innego klienta. Bankowość online działa, ale wiele rzeczy załatwia się papierowo. Przelewy za granicę – nawet w obrębie UE – to czasem 3–5 dni. Work-life balance: Śródziemnomorski luz pod presją startupu Malta kusi stylem życia rodem z południa, ale startupowa rzeczywistość jest inna. Większość zagranicznych founderów pracuje więcej niż w domu – przez różnice stref czasowych, małe zespoły i presję, by maltański eksperyment” wyszedł. Z drugiej strony: morze zawsze pod ręką. Znam founderów, którzy rano pływają, a daily stand-up robią na plaży. W Frankfurcie tego nie przeżyjesz. Kulturowe ciekawostki: Co zaskakuje Niemców Maltańczycy mają luźne podejście do czasu. Malta time” to 15–30 minut spóźnienia jako standard. Niemiecki founder musi się tego nauczyć – inaczej będzie stale sfrustrowany. Relacje biznesowe buduje się tu przez polecenia. Najlepszy B2B-sales to nie cold mail, tylko przedstawienie przez wspólnego znajomego. W 500-tysięcznej społeczności naprawdę każdy zna każdego. Internet i technologia Internet na Malcie jest zaskakująco szybki – 100 Mbit/s to minimum, 1 Gbit/s dostępne w wielu miejscach. Awarii prądu praktycznie nie ma, ale czasem się zdarzają. Mój backup to mobilny hotspot z 5G – działa prawie wszędzie. Jedyna bolączka: import sprzętu. Rozwalił ci się laptop? W Niemczech zamawiasz z Amazona i jest jutro. Na Malcie czekasz 1–2 tygodnie i płacisz 20–30% więcej. Rzeczywistość po dwóch latach Po dwóch latach na Malcie mogę szczerze podsumować: Da się, ale działa to inaczej niż planowałeś. Malta nie jest nowym Berlinem ani południowym Amsterdamem. To miejsce z własnymi zasadami. Jeśli planujesz międzynarodową ekspansję, korzystne podatki i nie boisz się mniejszego rynku – Malta może być idealna. Jeśli liczysz na ogromny ekosystem, niewyczerpany pool talentów i VC-driven growth – zostań lepiej w Berlinie lub Londynie. Jedno gwarantuję: nudno nie będzie. Często zadawane pytania Ile czasu trwa założenie firmy na Malcie? Sama rejestracja trwa 2–4 tygodnie. Razem z założeniem konta i wszystkimi rejestracjami powinieneś przewidzieć 2–3 miesiące. Jeśli potrzebujesz specjalnych licencji (gaming, FinTech), może to potrwać 6–12 miesięcy. Czy jako obywatel UE potrzebuję specjalnej wizy na Maltę? Nie, jako obywatel UE możesz swobodnie osiedlić się na Malcie. Po trzech miesiącach musisz złożyć o Registration Card”, jeśli planujesz zostać dłużej. Proces jest prosty, trwa 2–4 tygodnie. Jakie są realne podatki dla startupów na Malcie? Reklamowana stawka 5% dotyczy tylko bardzo konkretnych przypadków. Realnie płacisz ok. 15–20% efektywnego CIT plus VAT (18%), Social Security (20% razem) i inne opłaty. Nadal taniej niż w Niemczech, ale nie tak nisko, jak się mówi. Czy Malta nadaje się do startupów technologicznych spoza gamingu i fintechu? Tak, ale z ograniczeniami. SaaSy, e-commerce i B2B-software działają dobrze, bo możesz rozwijać się globalnie. B2C-appki i usługi stricte lokalne mają ciężko przez mały rynek. Skup się od początku na ekspansji międzynarodowej. Jak znaleźć pracowników do startupu na Malcie? Lokalna pula talentów jest mała. Najwięcej sukcesu mają startupy łączące kilku lokalnych ludzi z zespołem remote z innych krajów UE. Do lokalnych rekrutacji służą JobsPlus.gov.mt, CV-Library i LinkedIn. Międzynarodowego talentu szukaj przez globalne jobboardy. W jakich branżach są największe szanse na Malcie? Gaming, fintech i blockchain to dominujące dziedziny. Rośnie także regtech, cyberbezpieczeństwo i B2B SaaS. Na fali są green-tech i health-tech. Unikaj czystych B2C-apek na lokalny rynek bez perspektywy ekspansji. Jak wygląda internet i infrastruktura tech na Malcie? Zaskakująco dobrze. 100 Mbit/s to standard, 1 Gbit/s w wielu miejscach. Prądu praktycznie nie brakuje. Minusem jest import sprzętu – trwa dłużej i jest droższy niż w Niemczech. Planuj odpowiednie budżety i czas dostawy. Ile realnie kosztuje prowadzenie startupu na Malcie? Dla solo-foundera około €3 700 miesięcznie (co-working, mieszkanie, koszty życia, transport, compliance). Dochodzą pensje dla pracowników (€45–80k/rok), marketing i rozwój produktu. Przygotuj €5–8k/mies. na start. Czy są państwowe programy wsparcia startupów na Malcie? Tak, Malta Enterprise oferuje do €200 000 grantu przez Business Incubation Centre. Do tego unijne programy jak EIC Accelerator (do €2,5 mln). Aplikacja trwa 6–18 miesięcy, jest konkurencyjna, ale warunki są uczciwe. Czy warto jako założyciel startupu przenieść się na Maltę? Jeśli chcesz skalować międzynarodowo, optymalizować podatki i nie boisz się mniejszego ekosystemu – zdecydowanie spróbuj. Jeśli liczysz na ogromny rynek lokalny i VC-driven growth – lepiej nie. Malta jest wyjątkowa, ale nie dla każdego.
