Inhoudsopgave De Digital Innovation Authority: Malta’s geheime wapen in de tech-wedloop Blockchain Island: Hoe Malta een crypto-paradijs werd Malta Artificial Intelligence Strategy: Het AI-masterplan Fintech-stimulansen Malta: Programma’s die wél werken Voordelen van Malta als digital hub: Wat levert het je op? Uitdagingen en realiteit: De keerzijde van de medaille Zo profiteer je van Malta’s tech-ecosysteem Malta Digital Innovation 2025: Wat brengt de toekomst? Veelgestelde vragen De Digital Innovation Authority: Malta’s geheime wapen in de tech-wedloop Stel je voor: je richt je tech-startup op in een land waar de wetgeving zich sneller aanpast dan jouw LinkedIn-status. Welkom op Malta, waar de Digital Innovation Authority (DIA) sinds 2018 ervoor zorgt dat innovatie niet vastloopt in een oerwoud van regels. Ik geef het toe: toen ik voor het eerst van de DIA hoorde dacht ik, “Weer zo’n overheid die buzzwords verzamelt als anderen postzegels.” Mis! Deze instantie heeft Malta echt op de kaart gezet als hotspot voor blockchain, AI-startups en fintech-innovatie in Europa. Wat doet de Digital Innovation Authority concreet? De DIA is geen gewone toezichthouder. Ze fungeert als coördinator tussen verschillende Maltese instanties en heeft één duidelijke opdracht: innoveren bevorderen, zonder consumentenbescherming en markstabiliteit te vergeten. De drie kerntaken van de DIA: Regulatory Sandbox: Testomgeving voor nieuwe technologie zonder volledige regelgeving Policy Development: Ontwikkelen van toekomstgerichte wetgeving voor digitale technologie Industry Coordination: Brug tussen bedrijven en toezichthouders Het bijzondere? De DIA werkt volgens het principe “Eerst innovatie, dan regulering.” Niet jarenlang steggelen over theoretische wetten, maar direct gecontroleerd testen wat werkt. Organisatiestructuur en leiding De DIA bestaat uit drie gespecialiseerde units: – Malta Digital Innovation Authority (MDIA): Overkoepelende coördinatie – Malta Financial Services Authority (MFSA): Financiële dienstverlening en blockchain – Malta Gaming Authority (MGA): Gaming en aanverwante technologieën Dr. Silvio Schembri, minister van Economie en Industrie, bepaalt de strategische koers. Opvallend: besluitvorming is snel. Waar in andere EU-landen maanden over en weer wordt gemaild, zitten hier de relevante spelers regelmatig samen aan tafel. Malta heeft begrepen dat regelgeving innovatie niet hoeft af te remmen, maar juist de juiste kaders kan bieden. – Dr. Silvio Schembri, 2023 Blockchain Island: Hoe Malta een crypto-paradijs werd Malta noemt zichzelf ‘Blockchain Island’ – en dat is geen marketingpraatje. In 2018 voerde Malta als eerste land ter wereld een allesomvattend blockchain-wetgevingspakket in. Inmiddels zijn er meer dan 70 blockchainbedrijven naar het eiland gekomen, waaronder zwaargewichten als Binance en OKEx. Het Malta Blockchain Framework: Drie wetten die alles veranderden Wet Doel Praktische impact Malta Digital Innovation Authority Act Oprichting van de DIA Centrale hub voor blockchain-bedrijven Technology Arrangements and Services Act Juridische basis voor DLT (Distributed Ledger Technology) Rechtszekerheid voor smart contracts en tokens Virtual Financial Assets Act Regulering van cryptovaluta en ICO’s Duidelijke compliance-vereisten voor cryptobeurzen Wat betekent dit voor jou? Overweeg je een blockchain-startup of heb je er al een, dan vind je in Malta rechtszekerheid die in de meeste EU-landen nog ontbreekt. Terwijl Duitsland nog debatteert over de MiCA-verordening hebben Maltese bedrijven al lang duidelijkheid. Succesverhalen: Binance, OKEx en meer Binance, de grootste cryptobeurs ter wereld, verhuisde in 2018 haar hoofdkantoor naar Malta. CEO Changpeng Zhao zei dat de “proactieve houding van de overheid ten opzichte van blockchaininnovatie” doorslaggevend was. OKEx volgde kort daarna. Maar het zijn niet alleen de giganten: ik sprak meerdere startup-founders die voor Malta kozen vanwege het transparante regelgevingskader. Een Duitse DeFi-ontwikkelaar vertelde: “In Duitsland zou ik twee jaar wachten op antwoord van BaFin. In Malta had ik binnen drie maanden alle benodigde vergunningen.” VFA License: De sleutel tot de EU-markt De Virtual Financial Assets (VFA) License is Malta’s antwoord op cryptoregulering. Met deze vergunning kunnen bedrijven: Crypto-handelsplatformen oprichten ICOs en token sales organiseren Crypto-custodydiensten aanbieden Door heel de EU opereren (EU-passport) De licentiekosten bedragen ongeveer 25.000–50.000 euro – veel lager dan in andere jurisdicties. Malta Artificial Intelligence Strategy: Het AI-masterplan Terwijl andere landen nog filosoferen over AI-ethiek, lanceerde Malta in 2019 een nationale AI-strategie. Doel: Malta voor 2030 in de wereldwijde top-10 AI-hubs brengen. De vier pijlers van de Malta AI-strategie 1. Overheids-AI: AI in het publieke domein De Maltese overheid gebruikt al AI voor verkeersbeheer, gezondheidszorg en publieke diensten. 2. AI-talent en opleiding: Scholing en bijscholing Malta investeert in AI-onderwijs. De University of Malta biedt een masteropleiding AI. 3. AI-onderzoek en innovatie: R&D De Malta Council for Science and Technology (MCST) verstrekt AI-onderzoeksbeurzen. 4. AI-ethiek en standaarden: Normen en ethiek Malta ontwikkelt standaarden voor AI-ethiek. Praktische AI-stimulansen: Wat moet je weten? Wil je een AI-startup oprichten, dan biedt Malta aantrekkelijke programma’s: Programma Stimulans Voorwaarden Duur AI Startup Grant Tot €200.000 Innovatieve AI-technologie 24 maanden AI Research Grant Tot €500.000 Samenwerking met universiteit 36 maanden AI Talent Visa Fast-track visum Aantoonbare AI-expertise Permanent Case Study: Predictive Analytics voor het toerisme Een concreet voorbeeld: het Maltese startup “TourismAI” ontwikkelt predictive analytics voor hotelbezetting. Dankzij de AI Research Grant konden ze hun technologie verfijnen en zijn ze nu actief in heel Europa. Oprichter Marco Buhagiar vertelt: “De steun was efficiënt en persoonlijk. In plaats van eindeloze formulieren, direct een gesprek en na zes weken een besluit.” Fintech-stimulansen Malta: Programma’s die wél werken Malta ziet fintech niet als bedreiging voor banken, maar als kans om het financiële centrum te vernieuwen. Het resultaat: meer dan 200 fintech-bedrijven vestigden zich in de afgelopen vijf jaar op Malta. FinTech Malta: Het netwerk maakt het verschil FinTech Malta is meer dan een branchevereniging – het is het kloppend hart van de Maltese fintech-sector. Sinds 2018 verbindt het start-ups, gevestigde financiële dienstverleners en toezichthouders. Wat ik bijzonder vind: de maandelijkse “RegTech Roundtables”, waar startups rechtstreeks met de MFSA (Malta Financial Services Authority) praten over regelgeving. Geen tussenkomst van een juridisch adviseur – directe lijnen. Payment Institution License: Je toegang tot EU-fintech Malta biedt diverse fintech-vergunningen, maar de Payment Institution License is erg aantrekkelijk: Waarom kiezen voor de PI License: EU-passporting: Automatische toegang tot alle EU-markten Snelle procedure: 6–8 maanden, elders 12–18 maanden Kosteneffectief: Circa €50.000 totaal incl. advocaat Flexibele diensten: Van geldtransfers tot e-money-uitgifte Regulatory Sandbox: Innoveren zonder compliance-nachtmerrie De Maltese Regulatory Sandbox is geen marketingtruc, maar werkt echt. Fintechs kunnen hun diensten tot 12 maanden testen met echte klanten, zonder meteen aan alle regels te moeten voldoen. Een Duits RegTech-bedrijf, dat ik heb begeleid, testte KYC-software (Ken-Je-Klant) in de sandbox met drie Maltese banken binnen acht maanden. De feedback werd direct verwerkt in het product. Malta Finance Programme: Echte ondersteuning Programma Doelgroep Ondersteuning Commitment FinTech Accelerator Vroege fase startups €100.000 + mentoring 3 jaar aanwezigheid op Malta Scale-Up Programme Groeiende bedrijven Tot €2 miljoen Hoofdkantoor op Malta RegTech Initiative Compliance-technologie Direct partnerschap met MFSA Pilotproject met banken Aanvragen lopen via Malta Enterprise, de nationale investeringsagentschap. Mijn tip: bereid je voor op grondige due diligence. Maltezers nemen hun investeringen serieus en toetsen de duurzaamheid van je model. Voordelen van Malta als digital hub: Wat levert het je op? Programma’s en strategieën genoeg – maar wat betekent dit nu voor jou als ondernemer, freelancer of investeerder? Ik heb de afgelopen twee jaar vanuit diverse rollen het veld ervaren, en kan zeggen: Malta biedt échte locatievoordelen, maar er zijn ook verrassingen. Fiscale voordelen: Het beroemde Malta-systeem Malta gebruikt het zogenoemde “Imputation System” – simpel gezegd: winst wordt pas belast bij uitkering. Vooral interessant voor tech-bedrijven: Effectieve belastingdruk voor EU-bedrijven: Vennootschapsbelasting: 35% nominaal, effectief 5% vanwege teruggave Holding-structuur: 0% op dividenden en meerwaarden IP-box: Slechts 5% belasting op licentie-inkomsten R&D-aftrek: 200% aftrek van onderzoeksuitgaven Let op: dit geldt alleen bij substantiële activiteiten op Malta. Brievenbusfirma’s worden sinds 2019 strenger gecontroleerd. Talentpool: Klein, maar krachtig Malta telt slechts 500.000 inwoners, maar beschikt toch over een sterke tech-talentpool. Waarom? Taalvoordeel: Maltees en Engels zijn officiële talen. Vrijwel iedere Maltezer spreekt vloeiend Engels – ideaal voor internationale teams. EU-mobiliteit: Vele EU-professionals komen 6–24 maanden naar Malta. Je krijgt toegang tot Duits ingenieursdenken, Italiaanse creativiteit en Scandinavische efficiëntie. Gaming-achtergrond: Malta is al 15 jaar gaming-hub. Die ervaring en infrastructuur zijn direct inzetbaar voor andere techsectoren. Infrastructuur: Beter dan verwacht Ik geef toe: toen ik in 2022 naar Malta kwam, vreesde ik Italiaanse internetstandaarden. Verrassing: Malta heeft een van de beste digitale infrastructuren van Europa. Aspect infrastructuur Malta-ranking in de EU Praktische relevantie Internetsnelheid 8e plaats Gemiddeld 100 Mbps 5G-dekking 3e plaats 95% van het eiland Datacenter-connectiviteit 5e plaats Directe kabels naar Europa/Afrika Netwerken: De Malta-bubbel Malta is klein genoeg om binnen zes maanden alle relevante spelers uit jouw sector te kennen. Dat heeft voor- én nadelen: Pluspunten: – Korte lijnen in besluitvorming – Informele toegang tot beslissers – Hechte community, veel onderlinge hulp Minpunten: – Beperkte meningsdiversiteit – “Iedereen kent iedereen” werkt conflicterend soms in de hand – Schaarste aan specifieke topspecialisten Levenskwaliteit: Meer dan alleen zon Ja, Malta telt 300 zonnige dagen per jaar. Maar voor tech-professionals zijn andere dingen nog belangrijker: Work-life balance: De Maltese business-cultuur is relaxter dan de Duitse, maar professioneler dan Zuid-Italië. Mooie mix! Internationale community: In Sliema en St. Julian’s zit een bruisende expat-community. Coworking spaces als The Hive of Regus zijn ideaal om te netwerken. Bereikbaarheid: Vanuit Malta sta je in 2–3 uur in elke Europese hoofdstad. Perfect voor consultants of sales. Uitdagingen en realiteit: De keerzijde van de medaille Tijd voor eerlijkheid: Malta is niet het paradijs waar het soms voor doorgaat. Wie serieus overweegt te verhuizen, moet óók de nadelen kennen. Bureaucratie: Efficiëntie met kinderziektes Op veel vlakken is Malta efficiënter dan andere EU-landen. Maar de aanloop kan alsnog frustrerend zijn. Mijn ervaring: Wat soepel loopt: Bedrijf oprichten: 7–10 dagen Bankrekening openen (EU-burger): 2–3 weken Woning huren: 1–2 weken Wat langer duurt: ID-kaart voor niet-inwoners: 6–8 weken Fiscaal nummer (non-EU): 3–4 maanden Werkvergunning (non-EU): 4–6 maanden Mijn tip: plan minimaal drie maanden voorbereiding in en huur een lokale jurist of fiscalist in. Die €2.000–€3.000 is het dubbel en dwars waard. Kosten: Geen geheime tip meer Malta was ooit goedkoop, maar dat tijdperk is voorbij. De prijzen liggen de laatste vijf jaar rond het EU-gemiddelde: Kostenpost Malta 2024 Duitsland (vergelijk) Trend Kantoorruimte (premium) €25–35/m² €30–45/m² Stijgend Appartement (2 kamers) €1.200–1.800 €800–1.500 Sterk stijgend Developer-salaris €45.000–65.000 €50.000–80.000 Snel stijgend Vooral de huizenmarkt is oververhit. Wie een flat in St. Julian’s zoekt, concurreert met iGaming-managers, fintech-specialisten en crypto-miljonairs. Personeelstekort: Zegen en vloek Malta kampt met een nijpend tekort aan specialisten – zowel zegen als nadeel: Als werknemer: Geweldig. Senior developers of marketeers kiezen uit jobs. Als werkgever: Uitdagend. Goed personeel is duur en gewild. Fluctuatie: 25–30% op jaarbasis bij tech-bedrijven. Opschalingsproblemen: Limiet van het eiland Malta’s compactheid werkt tot een bepaald punt in je voordeel, daarna als beperking: – Kantoorruimte: In premium-locaties amper plek over – Talentpool: Boven 50 medewerkers moet je internationaal gaan werven – Logistiek: Alles moet geïmporteerd worden – tijdrovend en prijzig Politieke stabiliteit: Fundament sterk, maar… Malta is stabiel, maar kleine landen zijn gevoeliger voor externe schokken. De FATF-greylist (2021–2022) liet zien hoe snel het klimaat kan omgaan. Ook de aanhoudende discussie over het Investor Residency Programme zorgt voor onzekerheid. Klimaatverandering: De onderschatte uitdaging Malta warmt op. Zomers 2023 en 2024 waren met 40°C+ extreem. Voor kantoorwerkers betekent dat: – Hogere aircokosten (juli/aug: +50% stroomrekening) – Minder buitenactiviteiten in de zomer – Potentieel watertekort in droge jaren Zo profiteer je van Malta’s tech-ecosysteem Genoeg theorie – hier volgt jouw praktische stappenplan om slim gebruik te maken van Malta als digital hub. Afhankelijk van jouw situatie zijn er verschillende routes. Scenario 1: Je plant een tech-startup Fase 1: Voorbereiding (3–6 maanden voor verhuizing) Marktonderzoek: Check of jouw businessmodel schaalbaar is in Malta/de EU Rechtsvorm kiezen: Meestal is Malta Company ideaal (35% vennootschapsbelasting, teruggaafregeling) Subsidie aanvragen: Neem contact op met Malta Enterprise, check EU-programma’s Adviseur inhuren: Lokale jurist + fiscalist (€3.000-5.000) besparen maanden uitzoekwerk Fase 2: Opstart (eerste 3 maanden) Bedrijfsoprichting: €1.500 startkapitaal, 7–10 dagen verwerkingstijd Bankaccount openen: HSBC of Bank of Valletta voor zakelijk gebruik Kantoorruimte zoeken: Begin met coworking, later eigen plek Verblijfsvergunning: EU-burgers makkelijk, non-EU benodigt aantoonbare activiteit Fase 3: Operationalisering (maand 4–12) Team bouwen: Combi van lokale talenten en EU-expats Netwerk inzetten: FinTech Malta, Gaming Malta, TechMalta-events Schaalbaarheid plannen: EU-uitrol via Malta als basis Scenario 2: Je bent freelancer/digital nomad Testfase (3–6 maanden): Visum: EU-burgers geen probleem, non-EU heeft Nomad Residence Permit nodig Belastingresidentie: Pas relevant na 183 dagen verblijf Coworking: The Hive (St. Julian’s), Basecamp (Valletta), RECO (Gzira) Kosten levensonderhoud: €2.500–3.500 per maand voor comfortabel leven Duurzame fase (vanaf 6 maanden): Fiscale optimalisatie: Malta Non-Dom status voor buitenlandse inkomsten Woning zoeken: Gemeubileerde appartementen €1.200–2.000/maand Auto huren/kopen: Openbaar vervoer kan, maar auto is flexibeler Zorgverzekering: EU-ziektekostenverzekering volstaat, privaat aanbevolen Scenario 3: Je hebt al een bedrijf en overweegt uitbreiding Markttoetredingsstrategie: Juridische entiteit: Kies tussen Maltese dochter of filiaal Fiscale planning: Gebruik dubbelbelastingverdragen (Malta heeft er 76) Talent werven: Lokale recruiter of EU-breed remote-team Regelgeving checken: Afhankelijk van sector MFSA, MGA of DIA betrekken Belangrijke contactpunten en resources Instelling Doel Website Tip Malta Enterprise Investeringsstimulans maltaenterprise.com Plan 1-op-1 gesprek Identity Malta Verblijfsregelingen identitymalta.com Online aanvragen mogelijk MFSA Financiële licenties mfsa.mt Gebruik pre-application meetings MGA Gaming-licenties mga.org.mt Download compliance-checklists Realistische kostenberekening Startup-setup (totaalkosten eerste 12 maanden): – Oprichting & juridisch: €8.000–12.000 – Inrichting kantoor: €15.000–25.000 – 2 foundersalarissen: €60.000–80.000 – Marketing/operatie: €20.000–30.000 – Totaal: €103.000–147.000 Doorlopende kosten (per jaar): – Boekhouding/fiscalist: €6.000–10.000 – Kantoorhuur: €18.000–30.000 – Compliance/juridisch: €3.000–5.000 – Totaal: €27.000–45.000 Veel? In Duitsland ben je voor vergelijkbare diensten 30–50% duurder uit. Malta Digital Innovation 2025: Wat brengt de toekomst? Malta rust niet op zijn lauweren. De roadmap tot 2030 is ambitieus en geeft aan waar het naartoe gaat. EU Digital Package: Malta als testlab De Europese Commissie heeft Malta aangewezen als “Living Lab” voor verschillende digitale initiatieven. Dat betekent dat nieuwe EU-wetten vaak eerst in Malta worden getest, alvorens Europa-breed te worden ingevoerd. Nu in voorbereiding: Digital Services Act (DSA) uitvoering: Malta test versimpelde compliance-processen AI Act Sandbox: Praktische proef van de EU-AI-regelgeving MiCA-implementatie: Crypto-asset regelgeving wordt in Malta gepiloteerd Wat heb je daaraan? In Malta zit je vaak 6–12 maanden voor op EU-regelgeving en kun je systemen snel aanpassen. Quantum Computing Initiative: De volgende grote stap? Malta investeert in quantum computing. Het “Malta Quantum Technologies Programme” krijgt een budget tot 2027. Concrete projecten: – Quantum Cryptography Hub: Samenwerkingen met internationale bedrijven – Universitair onderzoekscentrum: Masteropleiding quantum computing in voorbereiding – Industry Partnerships: Quantum oplossingen voor fintech en gaming Nog toekomstmuziek, maar Malta profileert zich doelbewust als European Quantum Hub. Green Tech Push: Duurzaamheid wordt verplicht Malta moet haar CO₂-uitstoot voor 2030 terugdringen. Kans voor cleantech startups: Sector Investering 2024–2027 Kansen voor startups Zonne-energie €200 mln Smart grid, energieopslag E-mobiliteit €150 mln Laadinfrastructuur, fleet management Circular economy €100 mln Afvaltech, recycling-innovatie RegTech 3.0: Geautomatiseerde compliance Malta bouwt aan een automatische compliance-omgeving. Bedrijven kunnen vanaf 2026 online aan al hun wettelijke verplichtingen voldoen. Het “Single Digital Gateway” belooft: – Real-time compliance: Automatisch rapporteren – Cross-border integratie: Naadloze EU-operaties – AI-gedreven risicoanalyse: Automatische risico-inschatting voor nieuwe businessmodellen Metaverse Malta: Gaming ontmoet virtual reality De Malta Gaming Authority werkt aan regelgeving voor virtual reality-casino’s en metaverse gaming. Malta zou zo de eerste gereguleerde metaverse-hub kunnen worden. Voorgenomen regels: – Virtueel eigendom in games – Cross-reality betalingssysteem – Digitale identiteit in het metaverse – VR/AR advertentiestandaarden Uitdagingen bij uitbreiding Hoe ambitieus ook: Malta loopt tegen fysieke grenzen aan. De overheid werkt aan oplossingen: Smart Island Initiative 2030: – Verticale groei: Meer hoogbouw in aangewezen zones – Remote integratie: Hybride werken met EU-steden – Digital twins: Virtueel zakendoen met Maltese licentie – Submarine cables: Directe internetverbindingen met Afrika en Azië Geopolitieke positionering Malta benut zijn ligging optimaal. Als brug tussen Europa, Afrika en het Midden-Oosten ziet het zichzelf als “Digital Gateway”: – Africa-Europe Digital Corridor: Dataverbindingen & fintech-diensten – Middle East Blockchain Hub: Cryptodiensten voor Arabische markten – Mediterranean AI Alliance: AI-samenwerking met Spanje, Italië, Griekenland Voor ondernemers betekent dat: vanuit Malta bereik je niet alleen de EU, maar krijg je ook toegang tot snelgroeiende markten in Afrika en het Midden-Oosten. Veelgestelde vragen Hoe lang duurt het om een bedrijf op Malta te starten? Bedrijf oprichten duurt 7–10 werkdagen als alles compleet is. Je hebt minstens €1.165 startkapitaal en een lokaal registered office nodig. EU-burgers kunnen het hele proces digitaal doen. Welke belasting betaal ik écht op Malta? Malta heft 35% vennootschapsbelasting, maar dankzij het refundsysteem betalen EU-bedrijven effectief slechts 5%. Daarnaast is er een IP-box (5% belasting op licentie-inkomsten) en 200% R&D-aftrek. Is Malta geschikt voor non-EU-burgers? Ja, maar het vraagt meer inspanning. Non-EU-burgers hebben een werkvergunning nodig (4–6 maanden) of kunnen het Malta Nomad Residence Permit aanvragen. Het Investor Residency Programme is in 2022 gestopt, maar er zijn nog alternatieven voor verblijf. Hoe zit het met het aanbod van specialisten op Malta? Malta heeft een sterke tech-talentpool maar ook tekorten. Senior profielen zijn duur en zeer gewild. Bedrijven mixen lokale krachten met EU-remote-teams. Gaming en fintech bieden het meeste talent. Welke sectoren ontvangen de meeste stimulansen? Blockchain, AI, fintech en gaming krijgen de meeste steun. CleanTech en quantum computing zijn opkomend. Malta Enterprise biedt voor alle sectoren maatwerk subsidies tot €2 miljoen. Hoe duur is het leven op Malta echt? Een 2-kamerappartement op goede locatie kost €1.200–1.800, kantoorruimte €25–35/m². De levensonderhoud is ca. 10–20% lager dan in Duitsland, maar vastgoedprijzen stijgen snel. Voor comfortabele levensstijl reken op €2.500–3.500/maand. Welke licenties zijn vereist voor blockchain/crypto? Dat hangt af van je model. Cryptobeurzen hebben een VFA License (Virtual Financial Assets) nodig, ICOs een VFA-witpapier-registratie. Pure blockchaintech zonder financiële dienst vereist vaak geen aparte vergunning. Werkt het Maltese belastingsysteem ook bij remote werken? Dat is complex. Ben je fiscaal inwoner van Malta (183+ dagen) maar werk je voor buitenlandse klanten, dan kan de Non-Dom status gunstig zijn. Buitenlandse inkomsten worden dan niet belast. Laat je hier zeker over adviseren. Hoe snel krijg ik toegang tot subsidies? Malta Enterprise beslist meestal binnen 6–8 weken over subsidie-aanvragen. Kleinere bedragen (tot €100.000) gaan sneller. EU-programma’s duren langer (3–6 maanden), maar bieden ook meer. Een goed businessplan is essentieel. Wat gebeurt er bij Brexit-achtige scenario’s? Malta is stevig verankerd in de EU en uitstap uit de euro is onwaarschijnlijk. De meeste programma’s zijn EU-gecofinancierd en lopen bij politieke veranderingen gewoon door. Er zijn ook 76 bilaterale verdragen als extra zekerheid.
